50 zł / 2019 r. - Stefan Batory

Moneta srebrna: 50 zł / 2019 r. z serii "Skarby Stanisława Augusta" - Stefan Batory (1576-1586).

   Moneta srebrna - piętnasta z serii "Skarby Stanisława Augusta" w stanie I, umieszczona w kapslu ochronnym i etui, z certyfikatem. W serii ukażą się 24 monety.

Zdjęcia poglądowe.

   Moneta przedstawia Stefana Batorego (Báthory István), syna wojewody siedmiogrodzkiego, od 1571 r. księcia Siedmiogrodu, 15 grudnia 1575 r. okrzykniętego przez szlachtę królem polskim. 1 maja 1576 r. poślubił Annę Jagiellonkę, wybraną rok wcześniej na króla Polski, dzięki czemu zyskał prawo do tronu i został koronowany w Krakowie. Uznaje się go za jednego z wybitniejszych władców polskich.

   Awers: u dołu wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-19. W otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA i, po oddzielającej perełce, napis: 50 ZŁ. Centralnie, na wyodrębnionej płaszczyźnie, napis: PRINS: TRANSILV: / ANNA JAGELLONA / REGINULA SPONSUS, / ELECT: IN REGEM A. D. 1575. / D 15. DEC: CORON: ANO SEQUEN= / TE D. 30. MAII GEDANENSES AD / OBSEQUIUM ADEGI POLOCIAM / VITEPSCUM ET LIVONIAM REIP: / ARMIS RESTITUIT TRIBUNALIA / INSTAURAVIT ACADEMIAM / VILNENSEM EREXIT JUSTUS / STRENUUS, ERUDITUS, / IMMATURA MORTE / SUBLATUS GRODNA.  W tłumaczeniu: (nieznacznie skrócony tekst z rewersu medalu)  Książę Siedmiogrodu, królewny Anny Jagiellonki małżonek, wybrany na króla Roku Pańskiego 1575 dnia 15 grudnia, koronowany w roku następnym dnia 30 maja, Gdańszczan zmusił do posłuszeństwa, Połock, Witebsk i Inflanty orężem przywrócił Rzeczypospolitej, ustanowił trybunały, założył Akademię Wileńską, sprawiedliwy, waleczny, wykształcony, przedwczesną śmiercią porwany w Grodnie Roku Pańskiego 1586, w 54. roku życia, w 11. roku panowania, dnia 12 grudnia.
Pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: m / w.

   Rewers: centralnie, stylizowany wizerunek popiersia Stefana Batorego z profilu, w magierce z kitą przypiętą broszą, w żupanie i w delii z futrzanym kołnierzem i ozdobnymi guzikami, spiętej okrągłą agrafą. U góry półkolem napis: STEPHANUS BATOREUS zakończony kropką. U dołu sygnatura: I.I.REICHEL.F zakończona kropką.

   Stefan Batory urodził się w 1533 r. Otrzymał staranne wykształcenie w Austrii, na dworze Habsburgów, i we Włoszech. Na Węgrzech brał udział w walkach przeciwko okupującym kraj Turkom i Habsburgom. Jako władca Polski dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Po objęciu tronu zmusił do uległości stronników cesarza Maksymiliana II Habsburga, kontrkandydata do korony. W 1577 r. zwyciężył wojska najemne Gdańska, optującego za Habsburgiem. Gdańsk utrzymał jednak całkowitą autonomię za cenę uznania elekcji i przyznania królowi połowy opłat nakładanych na statki i towary, które trafiały do portu (cło palowe). Szczególne zasługi Batory położył w dziedzinie wojskowości, m.in. zorganizował piechotę wybraniecką. Przeprowadził zwycięskie kampanie przeciwko Moskwie, zdobywając Połock i Wielkie Łuki. Rozejmem w Jamie Zapolskim (1582) umocnił panowanie Rzeczypospolitej w Inflantach i rozszerzył granice Litwy. Planował stworzenie ligi antytureckiej, opartej na współdziałaniu państw europejskich, w celu wyzwolenia Węgier. W polityce wewnętrznej usprawnił system podatkowy i założył nowe mennice. Powołał też nowe Trybunały – Koronny (1578) i Litewski (1581). W 1579 r. utworzył Akademię w Wilnie. Cechowała go tolerancja religijna. Zmarł w 1586 r. Został pochowany na Wawelu, gdzie w kaplicy Mariackiej umieszczono jego nagrobek dłuta Santi Gucciego.

(Marta Męclewska)

   Seria srebrnych (i złotych) monet kolekcjonerskich o nominałach 50 zł  (i 500 zł) - „SKARBY STANISŁAWA AUGUSTA" odwzorowuje słynną osiemnastowieczną kolekcję medalierską z wizerunkami królów Polski wykonaną na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego.

   Królewskie medale powstawały w mennicy warszawskiej w latach 1791–1797/1798. Ich twórcami byli dwaj wybitni medalierzy Jan Filip Holzhaeusser i Jan Jakub Reichel. Medale były wzorowane na portretach namalowanych w latach 1768–1771 przez Marcella Bacciarellego do Pokoju Marmurowego w Zamku Królewskim w Warszawie. Monety emitowane przez Narodowy Bank Polski są wiernymi replikami medali, zachowują średnicę i wysokość reliefu oryginałów. Dotyczy to portretów królewskich prezentowanych na rewersach monet. Odwrotne strony medali z życiorysami królów, umieszczone na awersach monet, zostały pomniejszone, ponieważ towarzyszy im otok z nazwą państwa, godłem Rzeczypospolitej, nominałem oraz rokiem emisji. Życiorysy monarchów, jak również napisy na awersach medali towarzyszące portretom władców zredagowane są po łacinie.

   Seria monet „Skarby Stanisława Augusta” obejmuje 24 wizerunki monarchów – 23 z oryginalnej serii królewskiej oraz portret Stanisława Augusta, odtworzony według medali z epoki. Tak jak w XVIII wieku medale, tak i monety będą bite w złocie i srebrze.